De (r)evolutie van digitale tuinbouw

Technologie en de kas. Het is anno 2020 een onlosmakelijk geheel, maar dat is natuurlijk niet altijd zo geweest. Om te begrijpen hoe de tuinbouw in Nederland zo’n ontzettend sterke positie op de wereldmarkt heeft kunnen veroveren, is het goed om de geschiedenis ervan te doorgronden. En welke rol speelt digitalisatie in het behoud en verdere groei hiervan?

De eerste industriële kassen verschijnen rond 1850, waarin telers druiven kweken. Het zijn simpele glazen kassen, die aan één kant tegen een muur leunen. Het duurt dan nog vijftig jaar voordat die druivenkassen die helemaal van glas zijn en verwarmd worden. Voor die tijd wordt voor de teelt van groenten en planten gebruikgemaakt van platglas (eenruiters en Lentse ramen) op platte broeibakken. De eerste warenhuizen (aaneengeschakelde kassen) ontstaan omstreeks 1940 gebouwd door eenruiters omhoog te brengen. Saillant detail is dat de bloemisterijsector eerder gebruik maakt van kassen dan de groente- en fruittelers.

Bij het ontstaan van Nederlands grootste en wereldwijd meest geconcentreerde tuinbouwgebied, het Westland, spelen meerdere factoren een bepalende rol. Naast ligging (dichtbij de belangrijke havenstad Rotterdam gelegen) en beschikbaarheid van arbeid zijn voornamelijk de aanwezigheid van licht (op dat moment klimatologisch de belangrijkste factor), een gematigd klimaat, een lichte zandgrond en voldoende zoet water van belang.

De industrie blijft zich doorontwikkelen om niet alleen maar afhankelijk te zijn van de grillen van moeder natuur. Tuinders ontdekken dat ze door teelt in verwarmde kassen met zoveel mogelijk glas een hogere opbrengst kunnen realiseren. Planten groeien sneller als ze meer licht krijgen en een constante warme omgeving hebben. Hierdoor kunnen ook andere producten die anders alleen in warme landen groeien, gekweekt worden.

Technologische ontwikkelingen zoals kunstmatige verwarming, kunstmatig licht, waterhuishouding en ziektebestrijding volgen elkaar in rap tempo op. Deze ontwikkelingen zijn nodig omdat de groeiende economie leidt tot een stijging van de arbeidskosten. De arbeidsproductiviteit moet meestijgen en dus zijn productieverhogende technologieën onvermijdelijk. Anderzijds komt er ook steeds meer concurrentie uit het zuiden van Europa. In reactie hierop ontstaan er steeds meer toeleveringsbedrijven. Klimaatcomputers vormen meer en meer de basis van een moderne kas. Het begin van het meten en opslaan van klimaatdata is een feit.

De eerste digitale stappen

De klimaatcomputer regelt niet alleen maar verwarming, watergift en licht, maar biedt ook een schat aan data. Analyses vinden plaats op de computer zelf, die een plekje heeft gevonden in het kantoor van de teler. Gespecialiseerde teeltadviseurs en consultants doen hun intrede Dit leidt tot een intensivering van data-analyse in combinatie met een zeer grote plantfysiologische kennis. De analysemogelijkheden binnen de klimaatcomputer zelf voldoen steeds minder. Daardoor wordt de vraag naar dit soort software steeds groter. LetsGrow.com is één van de eerste partijen die zich hierop stort. Geboren vanuit klimaatcomputerfabrikant Hoogendoorn levert het bedrijf analyses en adviezen met als doel kwaliteitsverbetering van de productie en nauwkeurige oogstprognoses. De algoritmes zijn gebaseerd op de gegenereerde data uit de kas en plantfysiologie.

Er starten ook steeds meer industriespecifieke programma’s, zoals de gesloten kas, de semi-gesloten kas, de gestapelde kas, de drijvende kas, de kas als energiebron en de kas van 2020. Een van de meest in het oog springende initiatieven is Het Nieuwe Telen. Daarin wordt een oplossing gezocht voor diverse knelpunten van de glastuinbouw, zoals het energiegebruik, het ruimtegebruik, de emissie van kooldioxide en andere stoffen, etc. Het programma staat voor een energiezuinige teeltwijze met een optimale productie. Deze nieuwe aanpak stelt het gewas centraal en vermijdt onnodig verbruik van fossiele brandstoffen. Volgens de initiatiefnemers is er een energiebesparing van minimaal 30% te behalen, waarbij de productkwaliteit en afzet vaak beter zijn dankzij een optimaal kasklimaat.

Tuinbouwsector ontmoet 30MHz

Een van de voorwaarden voor het Nieuwe Telen is data op gewasniveau. Sensoren die het microklimaat van de gewassen meet en niet van de kas in het algemeen zoals de klimaatcomputers dat tot dan toe doen. 30MHz is een partij die dat soort hardware op dat moment creëert. Nog niet vanuit de directe behoefte van de tuinbouwsector, maar gericht op bedrijven uit het havengebied en de facility management tak. Op één van de eerste tuinbouwbeurzen die 30MHz aandoet, valt de enorme vraag naar dit soort databronnen meteen op.

Wat de telers dan nog niet weten, is dat er achter de hardware van 30MHz een data-platform hangt dat niet alleen de gegevens van sensoren kan herbergen, maar ook koppelbaar is met de klimaatsystemen en sensorbronnen die al gebruikt worden. In de jaren na de introductie van het Amsterdamse bedrijf in één van de meest intrigerende industrieën van Nederland krijgt 30MHz een stabiele voet aan grond. Het platform versnelt de ontwikkeling van analysetools die telers meer dan ooit helpen om de kas op iedere vierkante centimeter te benutten en hedendaagse uitdagingen aan te gaan. Telers, consultants en distributeurs analyseren in samenwerking met Artificial Intelligence de talloze datapunten en communiceren via hetzelfde platform over de volgende te nemen stap in het productieproces.

Autonoom telen op commerciële schaal

In een artikel op Groentennieuws gaan Jitse Schöne en Gerjo Engbers van onderzoeksbedrijf Delphy dieper in op dit onderwerp: “Door middel van een connectie met de klimaatcomputer kunnen we meekijken wat er gebeurt op locatie. Daarmee kunnen we in ons dashboard adviezen geven, grafieken aankaarten en kennis overdragen. Dat maakt – samen met de teeltplanning die we maken – een compleet overzicht. Het gaat nu zelfs naar de richting dat we dat binnenkort autonoom gaan op grote commerciële schaal, beginnend met de parameters verneveling, ramen en schermen.”

“Het gaat naar een punt toe dat wij in Nederland door middel van digitale systemen kunnen mee kijken wat telers waar dan ook ter wereld aan het doen zijn. Ook het aansturen zal voornamelijk vanuit Nederland gebeuren. Zo krijg je meer controle vanuit één centrale plaats. Dat biedt mogelijkheden om mee te kijken en te sturen op meerdere bedrijven tegelijk. We gaan van groene vingers in de kas naar groene vingers op de computer. De groene vingers blijven zéker nodig maar we gaan wel meer toe naar een datagedreven ondersteuning van bedrijven”, vertelt Jitse.

Beeld:

Schema, voorstellende de ontwikkeling van de kas uit muur, orangerie of zaadbed, uit: E.W.B. Muijzenberg, A history of greenhouses, Wageningen 1980, p. 144.

Sjors (Gergely) Kosdi met zoon, Kwekerij Noord-Oost BV

Bronnen:

https://kasseninnederland.nl/wp-content/uploads/Kassenboek-web-06-Hoofdstuk-6.pdf

https://edepot.wur.nl/393265

https://spinlab.vu.nl/wp-content/uploads/2016/09/scriptiefinaal-AardeEconomie-AstridButijn.pdf